امام حسن (ع) نخستین پسرى بود که خداوند متعال به خانواده مطهر و آسمانی امام على (ع) و حضرت فاطمه (س) عنایت کرد. رسول اکرم (ص) بلافاصله پس از ولادتش، در گوش راست امام حسن (ع) اذان و در گوش چپ او اقامه گفتند؛ سپس براى او و خوش قدمی ایشان گوسندى را قربانى کردند.
پیامبر (ص) دستور داد تا سرش را عطرآگین کنند و از آن هنگام آیین عقیقه و صدقه دادن به هم وزن موى سر نوزاد تقسیم شد.
نخستین فرزند خاندان نبی الله را حسن نامیدند و کنیه ایشان را ابومحمّد نهادند، که تنها کنیه آن حضرت بود.
در بین القاب نیز سید، زکی، سبط برای امام حسن (ع)، نام مجتبی معروف ترین لقب ایشان است.
امام حسن مجتبی (ع)، از خردسالی وجود مبارک پیامبر اکرم (ص) را درک نمود و در آغوش جد بزرگوارو پدر و مادر تحت تعلیم و تربیت قرار گرفت.
امام حسن (ع) بیست و پنج بار با پای پیاده به سفر حج مشرف شدند.ایشان هرگاه از مرگ یاد مى کرد مى گریست و هرگاه از قبر یاد مى کرد مى گریست، هرگاه به یاد ایستادن به پاى حساب مى افتاد آن چنان بود که بیهوش مى شد.از خدا طلب بهشت مى کرد و به او از آتش جهنم پناه مى برد. چون وضو مى ساخت و به نماز مى ایستاد بدنش به لرزه مى افتاد و رنگش زرد مى شد.
آن امام همام که به کریم اهل بیت نیز مشهور می باشند، سه نوبت دارائیش را با خدا تقسیم کرد و دو نوبت از تمام مال خود براى خدا گذشت. گفته اند: «امام حسن (ع) در زمان خودش عابدترین و بى اعتناترین مردم به زیور دنیا بود.»

امام حسن (ع) پس از شهادت پدر بزرگوارشان خود به امر خدا و طبق وصیت آن حضرت، به امامت رسیدند.
امام حسن که مولود ماه مبارک رمضان هستند در خصوص این ماه نورانی نیز می فرمایند: به‌ درستى‌ كه‌ خداوند ماه‌ رمضان‌ را ميدان‌ مسابقه‌ خلق‌ خود ساخته‌ تا به‌ وسيله‌ طاعتش‌ به‌ رضاى‌ او سبقت‌ گيرند.
«تحف‌ العقول‌ ؛ ص‌ 239»