زیارت جامعه کبیره را می توان یادگاری جاویدان از امام هادی(ع) دانست که بیانگر یک دوره امام شناسی برای شیعیان است.

امروز سوم رجب مصادف با سالروز شهادت امام علی النقی(ع) است، امامی که به ابوالحسن ثالث نیز معروف است و در نیمه ذیحجه سال 212 در اطراف مدینه دیده به جهان گشود و دوران زندگی آن حضرت با چند تن از خلفای بنی عباس به نام های معتصم، واثق، متوکّل، منتصر، مستعین و معتز معاصر بود.

دوران امامت آن حضرت از سال 220 تا 254 بود و زندگی امام علی النقی (ع) سرشار از پایداری در راه حق و عدم تزلزل در حوادث پرتلاطم روزگارش بوده است.

متوکل عباسی بر آزار و شکستن حرمت امام علی النقی(ع) اصرار فراوان داشت و در آن دوران ظلم و بی احترامی را در حق آن حضرت به اوج خود رسانده بود؛ امامی که به اعتراف همه راویان از دانش بی نظیر الهی برخوردار و داناترین مردم به معارف بلند الهی و قرآنی و نیز در زمینه اخلاق و سلوک الهی، در عصر خود بوده است .

از سویی دیگر بسیاری از خلفای جور نمی توانستند علاقه و احترام امت اسلامی به اهل بیت (ع) را تحمل کنند؛ از این رو کینه ایشان را به دل داشتند و علیه آن حضرت تبلیغ و اقدام می کردند.

سرانجام امام هادی(ع) در زمان خلافت معتز مسموم شدند و در سوم جماد الثانی سال 254 هجری بنا به برخی روایات در سن 42 سالگی به شهادت رسیدند و شهر سامرا به سبب وجود آن حضرت، زیارتگاه شیعیان و دوستداران اهل بیت عصمت و طهارت شد.

یکی از بهترین منابع شناخت و معرفت ائمه معصومین(ع) زیارت جامعه کبیره است، زیارتی که سفارش شده در بارگاه هر یک از ائمه هدایت(ع)، با آن توسل جسته و ضمن آشنایی با معارف ناب امامت، دل های خود را نورانی کنیم.

امام هادی(ع) در زیارت جامعه کبیره، ائمه اطهار را با جلوه های گوناگون مطرح ساخته تا آدمی ابعاد مختلف وجودی این معصومین را شناخته و سیره آنان را الگوی خود قرار دهد و می توان گفت زیارت جامعه، یک دوره امام شناسی برای شیعیان است.

زیارت جامعه کبیره، بسان سیل از کوهسار وجود هادی امت، حضرت علی النقی (ع) سرازیر شده و در آن در پوشش بیان فضائل انسان کامل، معارف عمیق توحیدی و ولایی، مطرح شده است.

زیارت نامه هایی که در کتاب های دعا از آنها به عنوان زیارت جامعه ذکر می شود، مضامینی هستنند که به وسیله آنها می توان همه ائمه هدی(ع) را زیارت کرد. شاید علت دیگر این وجه نام گذاری، تصویر نسبتاً جامعی است که در این زیارت ها از ائمه (ع) ارائه شده است.

شخصی به نام موسی بن عبدالله نخعی از امام هادی (ع) خواست تا زیارتی با بلاغت کامل به او آموزش دهد که هر گاه در صدد زیارت یکی از ائمه برآمد، از آن طریق باشد. آنگاه امام هادی(ع) این زیارت را بیان کردند.

ابن شهر آشوب می گوید: امام هادی(ع) خوش خوترین و راستگوترینِ افراد بود. کسی که او را از نزدیک می دید، ملیح ترین افراد را دیده بود و اگر از دور اوصاف او را می شنید، اوصاف کامل ترین فرد را شنیده بود. هرگاه در حضور او خاموش بودی، هیبت و شکوه او تو را فرا می گرفت و هرگاه اراده سخن می کردی عظمتش بر تو مستولی می شد.