یادبود شهادت هزاران حاجی بیت الحرام در حج سال پیش، به همت رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در آلمان در برلین پایتخت این کشور برگزار شد.

به گزارش ایرنا به نقل از رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در برلین، در این مراسم که شنبه شب برگزار شد، علاوه بر حضور نزدیک به 150 نفر از شخصیتهای فرهنگی و دانشگاهی آلمانی و ایرانی و نمایندگان جوامع مسلمان مقیم آلمان، جمعی از هموطنان و دیپلمات های دیگر کشورها نیز شرکت یافتند.
پرفسور پیتر هاینه استاد کرسی مطالعات اسلامی دانشگاه «همبولت» برلین و نویسنده کتاب پژوهشی «درباره اسلام» در سخنانی در این آیین گفت: ابراهیم [ع] به عنوان بنیانگذار خانه کعبه، زیارت این خانه را زمانیکه مومنان برای انجام آن مستطیع باشند واجب دانسته، و سنت او تاکید داشته که در زمان حج، حجاج حتی باید از گزند مشرکان در امان باشند.
وی همچنین گفت: در مورد حاجیان می توان گفت که آنها، سفیران کشورهای خود در یک اجتماع بین المللی هستند و احترام ویژه ای باید به آنها گذاشته شود. با کمال تاسف، حج نیز همچون مراسم های مذهبی بزرگ دیگر مورد سوء استفاده قرار گرفته است. دیکتاتورهای متعدد مانند صدام حسین از سفر حج خود سوء استفاده ی تبلیغاتی کرده اند.
«محمد حجاج» رئیس شعبه برلین شورای عالی مسلمانان آلمان و از حقوقدانان این کشور، نیز به نمایندگی از «ایمن مازیک» ریاست این شورا، در سخنانی گفت: 'همانطور که جناب پروفسور هاینه اذعان داشتند، حج یکی از مهمترین ارکان دین برای مسلمانان است. ستونی که حکم ستون یک خانه را دارد. 
' در قرآن و توصیه های پیامبر آمده که حج برای هر مسلمانی، چه زن و چه مرد، حداقل یک بار واجب است. شاید برای شما جالب باشد که در سال های گذشته، حج تنها چند صد مارک یا چندصد یورو هزینه داشت، اما هم اکنون هزینه های حج برای یک آلمانی ممکن است به پنج هزار یورو هم برسد. در مسیر حج، انسان های بسیاری از اقوام مختلف حضور دارند. 
' اما همه تنها به یک چیز اعتقاد دارند و آن این است که محمد (ص) فرستاده خداست و تنها یک خدا وجود دارد. مکه به دلیل انجام چنین مراسمی، یکی از مهمترین مکان های بین المللی به شمار می آید. امروز در ماه ذی حجه مراسم حج آغاز می شود. در قرآن و در بیانات پیامبر (ص) آمده که انسانها آفریده شدند تا معبود خود را بپرستند و به آن خدمت کنند. خدمت و عبادت تنها با دعا کردن و نیایش نیست، بلکه در رفتار ما نیز می گنجد. 
' حج فرصتی آرمانی برای هر مسلمان است که بتواند رو در رو با همنوع خود آشنا شود. امت اسلامی امروز متشکل از افرادی با فرهنگ ها، نژادها و زبان های مختلف است. بنابراین، اسلام تنها برای یک ملت یا یک قوم نیست، بلکه متعلق به تمام مسلمانان جهان است. از همین رو باعث تعجب است که بین آنها فرق گذاشته می شود. حتی علی رغم اختلاف نظر بین شیعیان و اهل سنتف همه به یک موضوع واحد به اسم امت پیوند یافته اند. بنابراین وقتی یک حاجی با لباس احرام وارد مکه می شود، پیشینه و نژاد او مهم نیست. مهم نیست از کجا می آید. در فیلم مستند، خانه خدا خیلی خوب به تصویر کشیده شد. 
' آن زمان 300 هزار مسلمان بودند و الان حدود چهارمیلیون مسلمان در مکه، شانه به شانه گرد هم جمع می شوند. پیر و جوان، مرد و زن. از همه طبقات. اینها تنها زمانی که با یکدیگر متحد باشند، می توانند حتی در موضوعات سیاسی نیز به یکدیگر کمک کنند. اتحاد موضوعی بسیار مهم است. در حج فرقی نمی کند که شیعه یا اهل سنت باشید، مهم این است که همه واحد و متحد مانند خواهر و برادر کنار یکدیگر می ایستند. همه باید آگاه باشند و نگذارند که اشتباهی پیش آید. من اجازه می خواهم که به موضوعی سیاسی اشاره کنم.
' البته با تأسف آن را عنوان می کنم که اقدام نابخردانه عربستان سعودی که به خود اجازه داده که یک ملت و یک کشور، یعنی ایران را کاملا از حج محروم کند، از نظر من نابحق و شرم آور است. سعودی ها تصور می کنند که مکه و مدینه به آنها تعلق دارد. این دو مکان مقدس به تمام مسلمانان جهان تعلق دارد. امروزه شاه عربستان خود را مالک مکه و آن مکان مقدس می داند. اما او تنها مراقب و محافظ آنجاست و کسی حق ندارد مسلمانان دیگر را از دستیابی به حج محروم کند. برادران و خواهران عزیز، اهمیت حج در قرآن نیز مشهود است. 
' در قرآن یک سوره بطور کامل در مورد حج با همین نام از میان 114 سوره وجود دارد. در سوره حج برخلاف دیگر سوره ها آمده که مسلمانان با اعتقاد به وجود خدا زندگی کنند. در دیگر سوره ها آمده که آنها باید خدا ترس هم باشند. اینجا بین واژه ترس و واژه اعتقاد قلبی به خداوند، در سوره حج مشهود است که خداوند می خواهد تا بندگانش با ایمان به او زندگی کنند و نه با ترس. 
' همانطور که پروفسور هاینه اشاره کرد، حج پیام های زیادی دارد : یکی از آنها برابری بین مسلمانان است. اما در همین سخنرانی شنیدیم که مثلا دیکتاتورهای زیادی مانند صدام و یا قذافی در حج شرکت داشتند و با لباس های خود در آنجا عکس گرفتند و از آن موقعیت سوءاستفاده کردند. در فیلم نیز شاهد بودیم که دولت سعودی تا حدی سعی می کرد که پیام معنوی حج را به پیامی مادی تبدیل کند. جالب است بدانید که پادشاه عربستان در پنجاه متری کعبه یک کاخ برای خود دارد که هر روز برای دسترسی به کعبه مشکلی نداشته باشد. اما باید پرسید که آیا این تصویر یک مسلمان واقعی است؟ لباس حج برای همه یکسان است. 
' آنجا مهم نیست که کسی پولدار است یا فقیر. نیازمند است یا غنی. این هم یکی دیگر از پیام های برابری است. یکی دیگر از پیام های حج آزادی است. آزادی خود به معنی پذیرش دیگران است. من آرزو می کنم که مردمی که حج را انجام داده اند، عمق این پیام را درک کنند. در آخر آرزو می کنم که هر مسلمان بتواند روزی راهی حج شود و ما سال دیگر این موقع یکدیگر را در کنار بیت الحرام ببینیم' .
سپس سید علی موجانی رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی در برلین گفت: تعصب و افراط گرایی که القاعده و بن لادن آن را با حمایت برخی از ساختارهای دولتهای خاص پدیدار ساختند، ریشه در برداشت غلط از دین دارد. هیچ دینی و هیچ جامعه ای خشونت را مطلوب نمی داند. در اسلام عبارتی است که کشتن یک انسان را برابر با کشتار یک جامعه می داند. متاسفانه هنوز پرونده کمیسیون 11 سپتامبر گشوده نشده تا افکار عمومی بدانند ریشه آن پدیده در کجا بود و حامیان القاعده و داعش چه افراد و دولت هایی هستند.
وی افزود: ' به نظر من تصمیم به سفر حج برای یک مسلمان، مثل تصمیمی بود که یک شهروند برلین شرقی می گرفت تا از دیوار عبور کند. آن هموطن باید همه خاطرات، خانواده، خانه و کوچه و حتی همه سرمایه خود را پشت سر می گذاشت و ریسک عبور از دیوار را می پذیرفت. یک مسلمان هم وقتی تصمیم به رفتن حج می کند، با همه هویت، سرمایه و خانواده خود وداع می کند و از دیوار تعلقات دنیوی می گذرد. 
' دیوارها در اطراف یک منطقه کشیده می شوند تا آن منطقه را امن کنند. حریم حرم یا همان مکه و پیرامون آن نیز باید امن ترین مکان برای مسلمانان باشد. اما نمی دانیم آیا امروز مکه امن است؟
' دیوار برلین برای امنیت بخش شرقی کشیده نشد، بلکه ساخته شد تا آن منطقه را جدا کند. پس شاید بتوان گفت، دیوار ساخته شد تا یک آپارتاید اجتماعی را به وجود آورد. در مسیر عبور از دیوار برلین دو احتمال برای یک تبعه آلمان شرقی وجود داشت: یکی اینکه ممکن بود پس از عبور از دیوار دیگر امکان بازگشتی به گذشته و جایی که در آن پا به گیتی نهاده برای آن شخص نباشد و یا اینکه در مسیر عبور از دیوار آن مسافر گم شود'.
وی ادامه داد: ' اکنون در حج هم همین شرایط وجود دارد. حج برای عموم حاجیان، تغییر شرایط فکری و روحی است. یک حاجی در این اردوی طولانی مدت، تصویری تازه از اسلام پیدا می کند. او در کنار سایر ملت های مسلمان می آموزد که تنوع در زبان، نژاد، فرهنگ، رنگ پوست، سنتها و ... یک واقعیت است. او می فهمد که دوست داشتن همنوع، انسانی دیگر و زیستن با دیگران یک ضرورت است. او در این سفر در می یابد اصل «سرنوشت جمعی انسانها رویا نیست.
' اما متاسفانه اکنون در حج، احتمال دوم هم به دلیل تعصب مذهبی و سوء مدیریت به وجود آمده است، اینکه آدمی در مسیر «گم» شود. شاید قرنها پیش حوادث طبیعی و یا حملات دزدان مسلح در مسیر بود که این شرایط را به وجود می آورد، اما این روزها رفتارهای متعصبانه و افراط گرایی تروریستها و حامیان دولتی آنها جمعیت حاجیان را هدف قرار می دهد.
' امروز دیوار برلین برداشته شده و شما آزادانه این امکان را دارید که به گذشته خود رجوع کنید. در شرق یا غرب آن سفر کنید و با خاطرات و هویت خویش زندگی کنید، به مکانهای تاریخی هر دو سو سر بزنید و در قبرستانها و عبادتگاههایی که گذشتگان شما را در آن آرمیده اند، حضور پیدا کنید تا مراسم خود را انجام دهید. «دیوار برلین» که برای جداسازی ساخته شده بود، اکنون سال هاست که برداشته شده است. اما متاسفانه امروز «حریم امن» یا همان دیوار معنوی که کعبه را در خود جای داده است هم، دیگر نمی تواند امنیت را برای حاجیان به همراه داشته باشد. امروز به دلیل یک سیاست دولتی، این دیوار در برابر مسلمانان برای زیارت آزادانه اماکن خود قرار گرفته و تعصبی که دیده نمی شود، به جداسازی مسلمانان انجامیده و اجازه نمی دهد تا مسلمان در کنار هم همزیستی را به صورت مستمر تجربه کنند'.
در این مراسم همچنین ترجمه آلمانی سوگنامه از سروده های خلیل روئینا شاعر لاری با مطلع «در سکوتی که عطر خلوت داشت/ ناگهان ازدحام شد روزی» خوانده شده و دو کلیپ یکی شامل آخرین صوت محسن حاجی حسنی کارگر قاری بین المللی شهید در فاجعه منا، و دیگری از رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی به زمان آلمانی با عنوان «شاهدان منا» و خلاصه ای از فیلم مستند خانه خدا، ساخته حاج ابوالقاسم رضایی در سال 1345 که نخستین فیلم رنگی ساخته شده درباره مراسم حج است، به نمایش درآمد. 
این آیین با اجرای بداهه نوازی نوایی آهنگین و قرائت ابیاتی در رثای شهدای فاجعه منا سال 1394 پایان پذیرفت و حاضران پس از پایان برنامه ازغرفه کتاب و تصاویر یادبود شهدای فاجعه منا بازدید کردند.