امام محمد باقر(ع) در عصری می زیست که اندیشه‏ های جور و انحرافی بر امت اسلامی سایه افکنده بود و ایشان همچون آفتابی از افق امامت، جاودانه درخشید و ارزش های مهجور مانده و نهان شده در سیاهی جهل را جانی دوباره بخشید.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی سازمان حج و زیارت به نقل از ایرنا؛ حضرت باقرالعلوم(ع) پنجمین پیشوای شیعیان جهان که گنج های پنهان معارف الهی و علوم دینی را در برابر دیدگان اهل یقین آشکار ساخت و با ایجاد انقلابی علمی، پرچم دانش و آگاهی را در ظلمت جهل و نادانی برافراشت.

امام محمدباقر(ع) در نخستین روز از رجب 57 هجری قمری در مدینه قدم به عرصه گیتی نهاد. از القاب ایشان می توان به باقرالعلوم به معنای شکافنده علوم، شاکر، صابر و هادی اشاره کرد و کنیه پنجمین پیشوا ابوجعفر بود. 

باقرالعلوم(ع) پس از شهادت امام زین العابدین(ع) به مدت 19 سال رسالت سنگین امامت را برعهده گرفت و در طول این دوره به دلیل مقام علمی والایی که داشت با نشر آموزه های اصیل اسلامی و معارف حقیقی، فقه شیعه و علوم اسلامی را پایه ریزی و با تربیت و پرورش شاگردان و یارانی عالم، نقشی تاثیرگذار را در توسعه و حفظ مکتب اسلام ایفا کرد.

سرانجام امام محمدباقر(ع) پس از سال ها مبارزه با ظلم و ستم و اندیشه های انحرافی در هفتم ذیحجه 114 هجری در 57 سالگی در شهر مدینه به دستور هشام بن عبدالملک مسموم شد و به مقام والای شهادت نایل آمد. پیکر مطهر این امام همام(ع) را در آرامگاه بقیع به خاک سپردند.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز شهادت امام محمدباقر(ع) با حجت الاسلام «محمد تقی سبحانی نیا» عضو هیات علمی دانشگاه قرآن و حدیث و معاون فرهنگی موسسه دارالحدیث به گفت وگو پرداخته است. 

سبحانی نیا در توصیف ویژگی های شخصیتی و جایگاه علمی امام محمدباقر(ع)، گفت: مهمترین و مشهورترین لقب پنجمین امام شیعیان، «باقر» به معنای شکافنده علوم محسوب می شود و در ارتباط با علت این نامگذاری، گفته می شود چون آن حضرت علم را شکافت و پایه علم را شناخت و فرع آن را استنباط کرد و توسعه داد او را باقر لقب داده اند. در زبان عربی تَبَقّر به مفهوم توسعه دادن است. این لقب را رسول خدا(ص) بر ایشان نهاده اند چرا که پیامبر(ص) نسبت به جایگاه علمی آن امام همام(ع) آگاه بودند. این مطلب در روایت های بسیاری از جمله بحار الانوار، رجال کشی، کشف الغمه، امالی صدوق و امالی شیخ طوسی نقل شده است. 

عضو هیات علمی دانشگاه قرآن و حدیث در ادامه به شناخت رسول اکرم(ص) از خصوصیت های امام محمد باقر(ع) اشاره کرد و اظهار داشت: جابر بن عبداللّه انصاری یکی از اصحاب پیامبر(ص) در روایتی اظهار می کند که روزی حضرت محمد(ص) به من فرمودند: «بعد از من شخصی از خاندان مرا خواهی دید که همنام من و شبیه من است. او علم را می شکافد و درهای دانش را به روی مردم خواهد گشود.» روزی جابر از کوچه های مدینه می گذشت، چشمش به امام باقر(ع) افتاد. دید به لحاظ صورت و قیافه به پیامبر اکرم(ص) شبیه است پس نام او را پرسید. امام(ع) در پاسخ فرمود: «محمد بن علی بن الحسین بن علی بن ابی طالب(ع).» آن گاه جابر بر پیشانی او بوسه زد و گفت: «پدر و مادرم فدایت باد! پدرت، رسول خدا(ص) به تو سلام رسانده است.» از آن پس، جابر هر روز، 2 نوبت به دیدار ایشان می شتافت.

معاون فرهنگی موسسه دارالحدیث درباره مقام علمی پنجمین پیشوای شیعیان، یادآور شد: مقام علمی امام محمدباقر(ع) آن قدر بزرگ و بلند مرتبه بود که خیلی از مخالفان او نیز به این امر اعتراف و اقرار داشتند و دانشمندان و علمای آن دوره جایگاه ایشان را تایید کردند به عنوان مثال «ابن حجر هیثمی» از اندیشمندان بزرگ آن دوره در ارتباط با امام(ع) می گوید: «باقرالعلوم(ع) به اندازه ای گنج های پنهان معارف و دانش ها را آشکار ساخت، حقایق و حکمت ها و لطایف دانش ها را بیان کرده که جز بر عناصر بی بصیرت یا بد سیرت پوشیده نیست و از همین جا است که وی را شکافنده و جامع علوم و برافرازنده پرچم دانش خوانده اند.» عبداللّه بن عطاء مکی یکی از یاران امام باقر(ع) در وصف وی اظهار داشت: «من هرگز دانشمندان اسلامی را نزد هیچ فردی به اندازه مجلس محمد بن علی(ع)، از نظر علمی حقیر و کوچک ندیدم. من «حکم بن عتیبه» را که در علم و فقه مشهور آفاق بود، دیدم که در خدمت امام باقر(ع) مانند کودکی در برابر استادش زانوی ادب بر زمین زده، شیفته او شده بود و هشام بن عبدالملک با آنکه از دشمنان سرسخت امام(ع) به شمار می رفت به ایشان گفت: تا زمانی که مثل تو در علم و مقام وجود داشته باشد، قریش بر عرب و عجم آقایی می کند.»

این پژوهشگر امور دینی در پاسخ به این پرسش که بزرگترین خدمت و آموزه امام باقر(ع) به مسلمانان چیست، تصریح کرد: در دوره امام باقر(ع) دولت بنی امیه رو به زوال بود و مردم نیز به شدت از آنها متنفر بودند و این موضوع زمینه اختلاف شدیدی را در مملکت اسلامی پدید آورد. در این زمان در هر گوشه و کناری انقلابی به وقوع می پیوست و خلفا به سرعت تغییر می کردند به گونه ای که در 19 سال امامت امام باقر(ع) پنج خلیفه با نام های ولید بن عبد الملک، سلیمان بن عبد الملک، عمر بن عبدالعزیز، یزید بن عبد الملک و هشام بن عبدالملک روی کار آمدند. این عوامل و نابسامانی ها در جامعه به ویژه نزد حاکمان، زمینه و فرصت مناسبی برای نهضت علمی این امام همام(ع) را فراهم ساخت تا پیش از امام باقر(ع)، نظرات فقه شیعه، محدود بود، اما امام(ع) گام مهمی را در راستای تدوین این موضوع برداشت. ایشان جنبش علمی وسیعی را به وجود آورد که در دوره امامت فرزندش امام صادق(ع) به اوج خود رسید.

وی با اشاره به حضور امام باقر(ع) در واقعه کربلا، بیان کرد: امام باقر(ع) می فرماید: «جدم امام حسین(ع) کشته شدند؛ درحالی‌که من چهار ساله بودم و کشته شدن او را به یاد می‌آورم.» البته باید یادآور شد که این حضور نمی تواند تاثیر چندانی در انجام دادن ماموریت الهی ایشان در ارشاد و هدایت امت داشته باشد. امام سجاد(ع) در دوران خفقان پس از شهادت پدر بزرگوارش زندگی می کرد و نقش سرپرستی و هدایت امت را با گریه بر پدر بزرگوارش و به وسیله دعا و مناجات با پروردگار به انجام می رسانید، اما امام باقر(ع) با مهیا دیدن فضای جامعه در جهت اقدامی ریشه ای حرکت علمی را سامان داد تا این حرکت به همراه تلاش فرزند بزرگوارش امام صادق(ع) مذهب جعفری را پایه ریزی کند و اهل بیت(ع) را آنگونه که باید به مسلمانان معرفی کند.

سبحانی نیا در پایان درباره نحوه شهادت امام(ع)، گفت: متاسفانه جزییات تاریخ شیعه با توجه به عواملی مانند دشمنی‌ها، سخت‌گیری‌ها و نبود امکانات لازم، آن طور که باید به دست ما نرسیده است. شهادت امام محمد باقر(ع) در زمان خلافت هشام بن عبدالملک بود و گفته می شود ابراهیم بن ولید بن عبدالملک بن مروان، امام(ع) را به وسیله زهر، شهید کرد و به احتمال زیاد این امر به دستور هشام صورت گرفت. «ابن شهر آشوب» فقیه، مفسّر و محدّث، ابراهیم بن الولید را عامل به شهادت رساندن امام(ع) می داند، همین موضوع را علامه مجلسی نیز نقل می کند. البته طبیعی است که دشمنان اهل بیت(ع) تمام تلاش خود را برای خاموش کردن چراغ هدایت انجام دهند اما خداوند هرگز اجازه نخواهد داد که چراغ هدایت خاموش شود.